Sołtys i Rada Sołecka wsi Nowe Krzywe postanowiła przeznaczyć część funduszu sołeckiego na budowę tablicy, której celem ma być informacja o historii wsi oraz ciekawych miejscach położonych w okolicy. Pomysłodawcą umieszczenia tablicy był Pan Eugeniusz Jastrzębski, który wysunął taki pomysł podczas ubiegłorocznych obchodów 450-lecia wsi.
O fachową pomoc zwrócono się do dr Jerzego Łapo - historyka, archeologa, etnografa, kulturoznawca, badacz dziejów Mazur (pochodzący ze Starych Juch). Został przygotowany tekst:
„Początki ludzkiej obecności w okolicach wsi Nowe Krzywe giną w pomroce dziejów. Najwcześniej, przed około 14 tysiącami lat, pojawili się tutaj paleolityczni łowcy reniferów. Wraz ze zmianami klimatycznymi osiedlali się przedstawiciele kolejnych kultur archeologicznych. Po łowcach i zbieraczach nadszedł czas na rolników – i tak jest do dzisiaj.
Na przełomie er w okolicy rozgościli się przedstawiciele ludności kultury bogaczewskiej. Są oni utożsamiani nieraz z Galindami – ludem wzmiankowanym w źródłach antycznych. Ich następcami stali się średniowieczni Połekszanie – „południowi” Jaćwingowie (Jaćwięgowie). Kres ich świata nastąpił ok. 1283 r., wraz z podbojem Jaćwieży przez Krzyżaków. Przez blisko dwa stulecia tereny te, zwane Wielką Puszczą (Grosse Wildniss), były niemal bezludne.
Wszystko zmieniło się najprawdopodobniej w latach sześćdziesiątych XV w., kiedy Krzyżacy założyli wieś Krzywe (Cromensehe, dzisiejsze Stare Krzywe). Wkrótce, w 1475 r. przy południowo-wschodnim brzegu jeziora Krzywa (Kromsehe, później Krzywill), po sąsiedzku ze Starymi Krzywymi i bagnem zwanym Mase, lokowano dobra służebne na 5 łanach (ok. 83 ha). Otrzymali je Jakub (Jacub), Stańko (Stanck) i Jan (Jann) z obowiązkiem jednej służby zbrojnej. Byli to bracia, którzy najprawdopodobniej pochodzili ze Starych Krzywych. Od połowy XVI w. nową wieś, wzniesioną w formie ulicówki, nazywano Sattus lub Satty. W 1566 r. zapisano nazwę Krzisele, a od XVII w. upowszechniła się nazwa Klein Krziewen (Małe Krzywe). Nowe Krzywe należały pierwotnie do parafii w Nowych Juchach – dzisiejszych Starych Juchach (od 1978 r. przyporządkowane są parafii w Zelkach).
Wieś nigdy nie była duża. W 1719 r. jej areał liczył 11 łanów (ok. 184 ha). W 1785 r. było zaledwie trzech gospodarzy, którzy także trudnili się rybołówstwem. W 1818 r. było ich już siedmiu, w sumie mieszkało tutaj 37 osób. Na początku XIX w. we wsi założono cmentarz, pojawiły się też wówczas gospodarstwa kolonijne („na wybudowaniu”, „na planie” – lokowane poza zwartą zabudową wsi).
Tutejsi mieszkańcy byli Mazurami – ewangelikami mówiącymi po polsku (gwarą mazurską). Już w drugiej połowie XIX w. zaczęto im stawiać pytania, czy są Niemcami czy Polakami? A oni w większości czuli się „tubylcami” – Mazurami, Prusakami. Postęp i modernizacja wiązała się jednak z mniej lub bardziej świadomą germanizacją. W plebiscycie 1920 r., kiedy Mazurzy mieli odpowiedzieć czy chcą mieszkać w Polsce czy w Prusach Wschodnich, wszyscy opowiedzieli się za tą drugą opcją. W 1929 r. dotychczasową nazwę Klein Krzywen zmieniono na Grünsee („zielone jezioro”). W 1939 r. we wsi było 14 gospodarzy. Lokalna społeczność liczyła wówczas 102 mieszkańców (w 1867 r. – 119 osób, 1885 r. – 131, 1905 r. – 122, 1910 r. – 105, 1933 r. – 104).
Po 1945 r. doszło do całkowitej wymiany ludności. Nowym domem dotychczasowych mieszkańców stały się Niemcy. W ich miejsce napłynęły nowe rodziny z Białostocczyzny, Wielkopolski, Galicji, Kresów II Rzeczpospolitej („zza Buga”).”
Ponadto na mapie oznaczono ciekawe miejsca, które są warte obejrzenia w pobliżu wsi
- Góra Płowiecka, najwyższe wzgórze na Pojezierzu Ełckim (204 m n.p.m.). Na przełomie XIX i XX w. organizowano na niej noce świętojańskie – płonęło wówczas jednocześnie ponad sto ognisk (palinocek)
- Jezioro Garbas, zwane niegdyś „Baśniowym Jeziorem” (maks. głębokość 38 m)
- Nowe Krzywe: cmentarz wiejski (XIX–XX w.) z grobami wojennymi z bitwy zimowej (1915 r.); cmentarz rodziny Willutzki (XIX–XX w.); bratni cmentarz wojenny (lata 1915 i 1918).
- Stare Krzywe: cmentarz wiejski (XIX–XX w.) z grobami wojennymi (lata 1914 i 1915); stara szkoła (przełom XIX i XX w.).
- Zelki: kościół (lata 1843–1844) i pomnik plebiscytu 1920 r.
- Stare Juchy: głaz narzutowy – legendarny pogański ołtarz, kościół (1586 r.), grodzisko (wczesna epoka żelaza i wczesne średniowiecze), zabudowa centrum dużej mazurskiej wsi (XVIII–XX w.), parowóz i zespół dworcowy (XIX–XX w.).
Tablica ma przybliżyć historię miejscowośći nie tylko mieszkańcom, ale ma służyć osobom przejeżdżającym przez wieś i ułatwić dojście/dojazd do tych ciekawych miejsc.
Cały tekst jest również w języku niemieckim, za co mieszkańcy dziękują Andrzejowi Rejratowi.
Po uroczystym odsłonięciu mieszkańcy wraz zaproszonymi gośćmi zasiedli do suto zastawionych stołów. Wspaniałe jedzenie przygotowały miejscowe gospodynie: Halina Dąbrowska, Danuta Jastrzębska, Jolanta Gwiazdowska, Elżbieta Topolska. Tablicę zamontował Leszek Dąbrowski.
zdjęcia: Radek Nowacki
