Aktualności

Kultura

1sie2009

WĘGRZY W GMINIE STARE JUCHY

Powiedzenie "Polak Węgier dwa bratanki" sprawdziło się w gminie. Artyści zaskoczeni byli gościnnością mieszkańców
W Starych Juchach w dniach 28-31.07 przebywała grupa wędrownych artystów z Węgier. Artyści byli gośćmi wiosek Gminy Stare Juchy, w których występowali i prezentowali swój program. Codziennie mogli spotkać ich mieszkańcy Starych Juch. Codziennie w parku z centrum miejscowości przyciągali swoimi występami kilkadziesiąt osób. Drugiego dnia pobytu dzięki Panom Andrzejowi Rogowskiemu i Wiesławowi Wielgatowi zrobili przejażdżkę po miejscowości i zapraszali mieszkańców na swoje występy.
Podobnie było w wioskach: Zawadach Ełckich i Orzechowie. W godzinach popołudniowych po przyjeździe korowodem ze śpiewem i muzyką przechodzili przez wioskę zapraszając mieszkańców i turystów na plaże wiejskie. Barwnie ubrana grupa, z niecodziennymi instrumentami wzbudzała zainteresowanie i występy gromadziły liczne grono widzów.
W zamian za występu mieszkańcy zapraszali artystów na poczęstunek, w trakcie którego również grano i śpiewano pieśni z repertuaru zespołu.

Artyści. których gościliśmy:
1. Nagy Szilárd - muzyka csango (dom tanca i koncert), muzyka średniowieczna, tłumacz- bardzo dobrze mówi po polsku (imię w węgierskim pisze się jako drugie)
2. Zsupos László - rekadzieło, taniec
3. Fehárváry Lilla - śpiew, taniec, aktorka
4. Szász Zsolt - aktor
5. Szabó Botond - kierowca, dokumentacja
6. Kerekes Zoltán - muzyka csango (dom tańca i koncert), muzyka średniowieczna
7. Sipos Viktória - rękodzieło, taniec
8. Kátai Zoltán - muzyka średniowieczna
9. Molnár Endre - muzyka csango (akordeon - dom tańca)
10. Jéger Rudolf - rękodzieło - złotnik, malarz, plastyk

W programie można było obejrzeć:
RYCERZ SINOBRODY lub (Postrach Kobiet)
[ okrutna i wesoła tragedia w pięciu aktach ]
Spektakl lalkowy
Szasz Zsolt - Hattyudal Szinhaz - Teatr Pieśń Łabędzia, Węgry
“Rycerz Sinobrody” (Bluebeard Knight)- jedno-osobowy spektakl, który jest klasycznym przedstawieniem marionetkowym, posługującym się niewielkimi sycylijskimi marionetkami zaprojektowanymi specjalnie do małej, przenośnej sceny.
Sztuka trwa 30 minut, jest adaptacją opartą na kilkunastu historycznych przedstawieniach marionetkowych, wzór opowieści znaleziono w XIX-wiecznym zbiorze scen wędrownego teatru, gdzie był on tematem “żywego obrazu”( pochodzi ze zbioru aktywnego w połowie XIX wieku aktora Istvána Balogh). Spuścizna opowieści wędrownego teatru często skrywa prawdziwe skarby, diamenty szlifowane przez stulecia. Mrożąca krew w żyłach, wesoła kukiełkowa tragedia, animowana za pomocą marionetek mocowanych na metalowych patykach. Ta groteskowa wersja oparta jest na zderzeniu współczesnego punktu widzenia i romantycznego podejścia z przeszłości. Sztuka należy do złotych standardów Teatru Łabędzia Pieśń; tekst w opracowaniu Márty Tömöry; realizacja jest efektem pracy całego zespołu.
Marionetki i przenośną scenę zaprojektował i wykonał, grający solo w spektaklu Zsolt Szász. “Sinobrody” prezentowany był na Węgrzech i za granicą - dla widzów w każdym wieku.

OTWÓRZ BRAMĘ, MARIO
Spektakl według staro węgierskiego lamentu Maryjnego
Lilla Fehervary i Szasz Zsolt - Hattyudal Szinhaz - Teatr Pieśń Łabędzia, Węgry
Otwórz bramę Maryjo, daj rękę aniele....
Pieśń Matki Boskiej Bolesnej, modlitwa archaiczna, najstarsze zachowane teksty (staro)węgierskie i pieśni ludowe. Spektakl to oratoryjna gra ludowa, stworzona za pomocą legendy Maryjnej, wykonywana z żywą muzyką.
Przedstawia historie cierpienia Jezusa, a także cierpienia w innym czasie, tak jakby ta starożytna legenda była kontynuacją Ewangelii…
Wykonawcy: pierwsza osoba- tworzy zaplecze muzyczne i mówi wyłącznie słowa Jezusa, druga osoba - postać Marii i wszystkich, z którymi się ona spotyka; jej przemiana odbywa się na scenie, wyrażając rozpacz jej niebezpiecznej drogi.

Koncert muzyki CSANGO
Lilla Fehervary i przyjaciele, Węgry
Csango to grupa węgierskiej mniejszości żyjącej w rumuńskiej Mołdawii i Transylwanii, czyli za Wschodnimi Karpatami. Od XIII do XVIII w. miał miejsce szereg migracji ludności węgierskiej, która osiedlała się na tych terenach. Ich potomków nazywamy dziś “Csango". Zbudowali oni własne siedliska i zachowali niezależność od prawosławnych mołdawskich Rumunów. Na skutek życia w obcym środowisku i odcięcia od macierzy, ich kultura - zachowując niektóre cechy średniowiecznej kultury węgierskiej i europejskiej - z jednej strony utrzymała dawny kształt, z drugiej zaś, poprzez kontakty z sąsiednimi narodami, wchłonęła niektóre elementy bałkańskie, rumuńskie, słowiańskie i tureckie. W ich kulturze odnaleźć można zarówno melodie gregoriańskie, lamenty, ballady i pieśni ludowe nowego stylu, jak tez archaiczne tańce korowodowe, renesansowe “kettos” - chodzone i szybkie tance w parach i XIX-wieczne węgierskie czardasze.


NALEJ WINA WĘGROM
pieśni średniowieczne polskie, węgierskie, tureckie i bałkańskie - koncert
Zoltan Katai i Enekmondok wędrowni śpiewacy - Zoltan Kerekes, Szilard Nagy, Lilla Fehervary
Zoltan Katai nawiązuje w swej pracy do tradycji Énekmondó (trubadur), wędrownych muzyków średniowiecznych, grając muzykę dawną, węgierską. Gra na lutni i kobzie. W latach 70-tych współtworzył, słynną w Europie, grupę Mákvirág (Kwiat maku); Jako solista ma w repertuarze kilka programów koncertowych prezentujących całe spektrum muzycznej historii od XI do XIX wieku; jego repertuar obejmuje także 500 pieśni z XVIII wieku. W naszym programie "Nalej wina Węgrom" śpiewa pieśni średniowieczne węgierskie i środkowoeuropejskie, z których większość jest autorstwa Walentego Balassiego. Ten słynny muzyk (lutnista) i poeta dworski żył i tworzył w Krakowie w czasach Zygmunta Augusta i Stefana Batorego. Tłumaczył też na węgierski miedzy innymi utwory Jana z Lublina i Jana Kochanowskiego i wykonywał je. Oprócz tego w programie są pieśni ludowe poczynając od najstarszych węgierskich (csango), które maja charakter nie tylko średniowieczny, ale także ilustrują związki z muzyką wschodnią (turecką).

Hattyudal Szinhaz czyli Teatr Pieśń Łabędzia ( The Swan Song Theatre) - powstał w 1993 roku; to niezależny zespól teatralny, którego dwoje twórców założycieli to - Márta Tömöry i Zsolt Szász, Dzielili oni wspólnie drogę eksperymentów teatralnych i lalkowych już od 1988 roku. Jako duet lalkarzy pracowali pod nazwą Prolihistrió do 1990, kiedy to stworzyli nowa pięcioosobowa formacje teatralna nazwaną Teatr M. É. G. Po trzech latach owocnej pracy powstał, z udziałem lirnika Károly Bálint, Teatr Pieśń Łabędzia.
Od samego początku celem eksperymentalnej pracy była prezentacja teatralnej i lalkowej tradycji Węgier i świata. Kreatywne wprowadzanie do węgierskiego świata teatralnego zapomnianych form farsowych, ludowych form dramatycznych pełnych niewykorzystanych skarbów tradycji. Odnajdywanie starożytnych form teatru sakralnego, które wyrastały na całym terytorium zamieszkałym przez ludność węgierska w rozległym rejonie Karpat. Szukanie korzeni sięgających czasów antycznych i przepracowanie ich w charakterystycznym węgierskim języku teatralnym, dostosowania do współczesności. Formacja jest teatrem ulicznym a najbardziej wrażliwi widzowie, to ci którzy nie odwiedzają sal teatralnych, oraz ci którzy nie chcą identyfikować się z “wartościami” telewizyjnej transmisji. Założyciele głoszą, ze zgadzają sie z tymi, którzy uważają teatr za przestrzeń stwarzającą okazje do wspólnego czynienia spotkania i święta. Twórcy teatru prowadzą od lat działalność dydaktyczną, organizując krajowe i międzynarodowe kursy i warsztaty.
Teatr brał udział we wszystkich najważniejszych teatralnych festiwalach węgierskich oraz grał wielokrotnie za granicą ( Niemcy, Holandia, Austria, Włochy, Francja, Rumunia, Słowacja, Polska, Słowenia, Serbia, Rosja, Czechy). Inne spektakle w repertuarze to, między innymi, wielokrotnie nagradzane: “Pieśń o królu Świętym Władysławie ”oraz “Książę Argylus i wróżka Ilona”.

Zsolt Szász, twórca marionetek i scenografii teatralnej, reżyser i projektant ponad 40 spektakli lalkowych i teatralnych, przedstawień telewizyjnych. Na polu międzynarodowym wysoko ceniony twórca teatru marionetki na Węgrzech. Krajowy koordynator wydarzeń ulicznych, dyrektor artystyczny Międzynarodowego Festiwalu Teatru Ulicznego w Nyirbator na Węgrzech - The Week of the Winged Dragon - Tydzień Skrzydlatego Smoka( od 1993 roku); projektant i rzemieślnik, aktor i reżyser, dyrektor artystyczny Teatru Pieśń Łabędzia.

Lilla Fehérváry, należy do zespołu od lata 1997; aktorka i śpiewaczka, muzykant i kompozytorka oraz nauczycielka języków obcych. Gra na gordonie i chodzi na szczudłach

Stowarzyszenie kulturalne “Hol - Ter” istnieje od r. 2007. Głównym jego celem jest zachowanie, rozpowszechnienie i przedstawienie kultury, muzyki ludowej, obyczajów ludowych, bajek różnych narodów Europy - przeważnie Węgrów poza granicami Węgier oraz mniejszości narodowych. W tym celu działają w ramach Stowarzyszenia grupy - kapele ludowe. Drugim kierunkiem działalności jest eksperymentalizm - przedstawiony przez kilka grup teatralnych.

Wójt Gminy serdecznie dziękuje za wsparcie:
Mieszkańcom wsi Zawady Ełckie i Orzechowo za serdeczne i bardzo gościnne przyjęcie
Panu Krzysztofowi Hanusko
Prezesowi BS W Ełku za udzielenie noclegu
Panu Ryszardowi Matusiewiczowi
Pani Elżbiecie Topolskiej
Firmie MOTO -TRANS - campingowi Wigry i kierownikowi Panu Andrzejowi Sosnowcowi
I tym wszystkim, którzy pomagali w organizacji niecodziennego wydarzenia…

Autor: Jarosław Franczuk